PËRMBLEDHËSE

G-61 – prill 2009

Sponsorizuar nga ing. Islam Zhupa

INVESTIME  QË  PARSHIKOHEN  NË FTERRË

Kushtet e reja ekonomiko-shoqërore kanë bërë të mundur që të ndryshojë natyra e investimeve dhe e sektorëve ekonomik fitimprurës. Sikurse dihet në etapën e sotme zhvillimet dhe investimet nuk varen nga dëshira dhe emocionet por nga se sa fitimprurës janë ato. Periudha prej afro 18 vjetësh bëri që në Fterrë bashkëfshatarët tonë duke krijuar një pasiguri për jetën dhe familjet e tyre përgjithësisht morën arratinë prej vendit të tyre. Pra kjo arrati nuk ishte për pakënaqësi dhe përbuzje për vendin e tyre, por se mundësitë e jetesës në fshat kanë qenë të pa sigurta. Kjo i detyroje ata përgjithësisht të shkojnë në qytetet e afërt, por pjesa me e madhe jashtë Shqipërisë, në Greqi ose edhe në Itali .   

Mbas gjithë këtij stanjacioni prej rreth 20 vjetësh disa gjëra shihen  më ndryshe. Brezi më i vjetër ishte i detyruar të qëndronte në Fterrë ndërsa brezi më i ri u detyrua të punojë diku larg për jetesën. Largimi nga fshati jonë asnjë herë nuk ishte përfundimtar, kjo jo vetëm për nostalgjinë por edhe për lidhjet e forta njerëzore që vazhdojnë të ruhen akoma edhe sot,  dhe kjo duket se reflektohet edhe tek brezi më i ri.

Dihet, historikisht përpjekjet e mëdha që janë bërë nga disa breza për rrugën Borsh-Fterrë-Kuç, ndërtimin e kësaj rruge apo për përmirësimin cilësor të saj. Është përfunduar projekti për rikonstruksionin dhe asfaltimin e kësaj rruge. Ky projekt parashikohet të behet me investime shtetërore. Muajt e ardhshëm do të bëhet tenderi dhe më pas do të fillojë puna. Kjo do të jetë një avantazh i mirë për jetesën e banorëve vendas por edhe për një lidhje më të qëndrueshme e banorëve me vendlindjen e tyre.

Investimet private në zonën e fshatit tonë janë në dy forma: Në formën e investimeve individuale jo fitimprurëse, si investimet për banesa etj dhe investimet private fitim prurës që përgjithësisht duket se janë nga investitorë jashtë fshatit apo edhe më larg, nga të huajt.

Lidhja me fshatin që ekziston me bijtë e tij, duket se po reflektohet sot në investime për një jetesë më të mirë në fshat apo për një turizëm familjar në të ardhmen në fshatin tonë. Shumë bashkëfshatarë janë duke investuar për ndërtimin e shtëpive të reja në zonën e fshatit. Natyrisht që këto investime janë individuale dhe mund të bëhen sipas dëshirës dhe mundësisë ekonomike të secilit. Por mendoj se duhet kujdes në dy aspekte. Kryesorja është përcaktimi mirë i truallit. Banesat duhet të bëhen në zona teknikisht dhe gjeologjikisht të qëndrueshme, pra sheshet të jenë në ato zona ku investimet edhe mbas shume vjetësh të jenë të sigurta, të mos jenë zona rrëshqitëse, zvarritëse apo që mund të gërryhen nga rrjedhjet ujore. Por gjithashtu këto zona duhet të jenë në ambiente ku klima favorizuese e zonës të jetë në favor të banorëve. Pra të ketë diell, t’ju shmanget rrymave të rrezikshme nga erërat, rrjedhjet e përrenjve apo lumenjve , nga rrëzimet e masave gurore nga mali  etj. Në zonën ku parashikohet të bëhen këto ndërtime, do të duhet të parashikohet të bëhen lehtë rrugët komunikuese, rrjetet e kanalizimeve të ujërave të zeza, furnizimi me energji elektrike dhe gjithë infrastruktura tjetër e nevojshme për zonat e banimit.

Kjo kërkon që nga komuna domosdoshmërisht të bëhen studime urbanistike të mirëfillta. Për çdo shesh ndërtimi nga ana e komunës mund të jepen lejet përkatëse vetëm kur të plotësojë të gjitha kushtet e parashikuara në ligjin e Urbanistikes, ku pa tjetër  duhet të jenë të përcaktuara sipërfaqet e ndërtimit, tipi i ndërtimit, tipi i banesave duke ju përshtatur ambientit, natyrës  dhe perspektivës së zhvillimit të zonës,  koeficienti i shfrytëzimit të truallit etj.

Nga ana e vet investitorëve duhet të respektojnë ligjet urbanistike dhe kushtet e rregullat e bashkësisë, të bëjnë banesa funksionale, të bukura dhe të kenë gjithë komoditetin e nevojshëm, ti rezistojnë kohës dhe të parashikojnë një perspektivë te largët duke i parashikuar këto banesa edhe për turizmin familjar. Ndërtimi i rrugëve, furnizimi me energji elektrike cilësisht, furnizimi me ujë dhe kushtet klimaterike shumë të favorshme, deti në afërsi, mali akoma më afër e shumë bukuri të tjera, mendoj se shumë shpejt në Fterrë do të shtrohet , si në shume zona malore, prezenca e turizmit familjare. Kjo do të thotë që banesat që ndërtohen tani të plotësojnë të gjitha kushtet e një ambienti modern e relaksues.

Në zonën e Fterrës ndodhen mjafte burime ujore, të cilat jo vetëm i kanë shërbyer fshatit por kanë tërhequr vëmendjen edhe shumë të huajve për shfrytëzimin e këtyre ujërave për qëllime ekonomike si energjetik, bujqësi, ujë të pijshëm dhe imbotilim . Bukuritë e këtyre burimeve janë edhe një joshje e mirë e turistëve.

Në investime të tjera, që përqendrohen në shfrytëzimin e burimeve të Fterrës, të cilat mendoj se do të jenë favorizuese për banorët e Fterrës, janë ato që do të bëjnë investitorët e huaj apo edhe shqiptar. Aktualisht janë në procese administrative të lidhjes së kontratave koncensionare për dy investime të rëndësishme.

Me ujërat e burimeve dhe lumit të Fterrës, me kërkesën e investitorëve kohët e fundit, janë bërë studime dhe parashikohet që shumë shpejte të fillojë ndërtimi i dy hidrocentraleve, i pari do të shfrytëzojë burimet e Gjezdanicës dhe atyre të Ixorit me ndërtesë në lumra dhe i dyti do të shfrytëzojë ujërat e gjithë lumit me marrje mbas hidrocentralit të parë dhe me ndërtesën në afërsi të Kalasë së Borshit. Nga këta dy hidrocentrale parashikohet të ketë një fuqi të instaluar rreth 3000kë duke prodhuar rreth  20 milion kw/orë në vit. Mbas ndërtimit të këtyre hidrocentraleve, të cilët parashikohet për një periudhë afërsisht 2 vjeçare, gjithë zona parashikohet të furnizohet me energji elektrike me linja të veçanta nga hidrocentralet.

Ujërat e Gjezdanicës janë parashikuar gjithashtu të shfrytëzohen për imbotilim duke ndërtuar një fabrikë përpunimi dhe ambalazhim të një sasie të vogël nga burimi i Ngurrëzës (galerisë).  Parashikohet të ndërtohet një fabrikë me rreth 5000 m² . Në të ardhme nga kjo sipërmarrje  parashikohet gjithashtu që të futen në linjë edhe përpunime të tjera si për birrë, pepsi, etj.

Për Fterrën ngelet domosdoshmëri riinvestimi për ujësjellësin e fshatit, mbasi ekzistuesi është ndërtuar në vitet ’70 dhe është amortizuar ndjeshëm. Në këtë investim kërkesa këmbëngulëse e autoriteteve lokale dhe bashkëpunimi edhe me autoritetet investitorëve që do të marrin përsipër investimet për dy sektorët e përmendur më lartë do të jenë një avantazh për ta realizuar edhe këtë objekt.

Sikurse duket te gjitha këto investime do të krijojnë mundësinë për të rritur punësimet në zonë, të rriten të ardhurat e tyre si dhe do krijohen kushte për t’u lidhur me fortë me fshatin. 

                                                                             Ing. Islam   ZHUPA

Lame Xhama - bir i denjë i fshatit Fterrë,

me tradita të mëdha e të vjetra  arsimdashëse

Komuniteti fteriot dhe familjarët, më 5 prill organizuan paraqitjen e librit “LAME XHAMA – Mësues i Popullit – Kujtime e dokumente”.

Në këtë takim morën pjesë ish nxënës, miq, shokë e dashamirës dhe bashkëfshatarë me banim në Tiranë. Vlerat këtij takimi ia rriti edhe pjesëmarrja e ish nxënësve të tij të viteve ’30 e ’50 disa nga të cilët sot janë mbi 70 e deri mbi 80 vjeç si Andromaqi Harito, Fato Mehmeti, Hëna Mamaca, Yllka Mamaca, Bujar Mehmeti, Asqeri Xhelili, e të tjerë, përveç edhe të disa nxënësve fteriotë.

Takimin e hapi kryetari i komunitetit fteriot të Tiranës Dilaver Shkurti, i cili më pas ia dha fjalën Prof. Dr. Ismet Elezit, i cili bëri një paraqitjen e shkurtër të këtij libri. Në vijim pati vlerësime e diskutime të ndryshme që vazhduan edhe grupe grupe gjatë koktejit te organizuar me këtë rast. Vlerësime e kujtime të veçanta paraqitën Vullnet Mato, Feksor Shkurti, Bajram Sadikaj, Andromaqi Harito, etj. Ndërsa Hulusi Hizmo edhe si fteriot edhe si ish nxënës dërgoi një mesazh urimi e vlerësimi nga Brukseli ku jeton familjarisht.

NGA FJALA E PROF. DR. ISMET ELEZI

Në radhë të parë dëshiroj të uroj e të përshëndes Bardhylin e Agronin që botuan librin me kujtimet e babait të tyre, të Lame Xhamës dhe t'i falënderoj për organizimin e paraqitjes së tij në këtë takim. Kjo ditë koinçidon me ngjarjen historike të pranimit të Shqipërisë në NATO, që u realizua dje.

Për mua është një nder i madh të paraqes këtë libër, që pasqyron jetën dhe veprimtarinë e një figure të njohur në arsimin shqiptar, të nderuar me titujt e lartë "Mësues i Merituar" dhe "Mësues i Popullit", plotësisht të merituar.

Por, veç lidhjeve me gjakësi e miqësi me Lamen, unë kam edhe dy arsye të tjera personale, që më detyrojnë moralisht të shpreh respektin, ndjenjat dhe mendimet e mia për të: E para, se me rastin e ceremonisë së vënies së emrit tim, Lames i ra shorti dhe kështu ai më vuri emrin mua; e dyta, se me rastin e 60- vjetorit tim, në pamundësi që të merrte pjesë personalisht, më dërgoi një vjershë kushtuar kësaj date, për të cilën e falënderova sinqerisht dhe e ruaj si kujtim të veçantë

Libri me kujtimet e Lames për çdo lexues krijon një përfytyrim të plotë për meritat dhe vlerat e tij. Natyrisht, unë sot, mendoj të përqendrohem vetëm në disa karakteristika kryesore, të cilat evidentohen edhe në botimin që paraqitet.

Fillimisht ka rëndësi të njihet fakti dhe të kuptohet se dalja në dritë e figurës së Lames, si mësues i njohur në shkallë vendi, nuk është rastësi. Ai është vazhdues i brezit të paraardhësve nga familjet e Xhamajve, Xhafer Xhamës, i cili mbaroi Universitetin në Stamboll dhe punoi si avokat; i Shefqet Xhamës, që u diplomua si mjek veteriner dhe punoi në Stamboll, si dhe i Xhamajve të tjerë.

Lame Xhama është bir i denjë i fshatit Fterrë, me tradita të mëdha e të vjetra  arsimdashëse. Pikërisht ky mjedis, nxiti dashurinë e pasionin e tij për të mësuar, i dhanë guxim e energji të kapërcente varfërinë, vështirësitë e shumta dhe nga shërbëtor ku punonte në Vlorë për të fituar bukën e gojës, shkoi për të mësuar në Normalen e Elbasanit, të cilën e kreu me sukses dhe u emërua si mësues, së bashku me Xhevdet Kofinën, që kishte shkuar më parë.

Ai punoi një jetë të tërë si arsimtar që nga Përmeti, në Sarandë, Konispol, Delvinë, Kuç, Gjirokastër me ndërgjegje të lartë, me përkushtim, me korrektësi dhe meritoi lëvdatat e titujt e nderit. Këto përpjekje të vazhdueshme dhe sakrifica janë pasqyruar në kujtimet e tij dhe shërbejnë si frymëzim e model për arsimtarët e sotëm e të ardhshëm.

Shembullin dhe traditat e Lames, përmes kapërcimit të varfërisë e të sakrificave të panumërta  i ndoqën edhe breza të tjerë arsimtarësh fteriotë, disa nga të cilët, ish nxënës të tij, arritën të jenë profesorë dhe tani nga Fterra kemi dy akademikë, si profesor Muzafer Korkuti e profesor Besim Elezi, si dhe intelektualë të tjerë që kanë punuar dhe punojnë në sektorë të ndryshëm. Me të gjithë këta së bashku krenohet Fterra dhe më gjerë.

Në librin me kujtime spikat figura e Lame Xhamës jo vetëm si arsimtar, por edhe si një atdhetar, mbrujtur me idealet e lirisë, të pavarësisë kombëtare e të demokracisë. Si mësues këto ideale e ndjenja të atdhedashurisë i ka përcjellë ne edukimin e ish nxënësve, si dhe në jetën e veprimtarinë e tij. Për këtë dëshmon pjesëmarrja në rininë e hershme në Luftën e Vlorës (1920), në shoqërinë "Bashkimi" dhe revolucionin e qershorit 1924 e sidomos me aktivizimin në Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare deri në fitoren e saj, si dhe me qëndrimin konsekuent në idealet e demokracisë.

Edhe ky aspekt i personalitetit të Lame Xhamës mund të shpjegohet po të merret në kontekstin e qëndrimeve të vendosura dhe pjesëmarrjen aktive në luftërat për liri, pavarësi e demokraci të popullit të Fterrës

Pjesë përbërëse kryesore e personalitetit të Lames, siç del edhe nga kujtimet, ka qenë edhe dashuria për njerëzit, për shokët e miqtë, për kolegët e punës, për bashkëfshatarët, për ish nxënësit e deri te fëmijët e shtëpisë së fëmijës. Miqësia, respekti, korrektësia, sjelljet shembullore, lanë kudo përshtypje të mira dhe ngjallën respekt e dashuri ndaj tij. Këto vlera morale shprehen qartë në letrat përshëndetëse, urimet që i kanë dërguar nga të gjitha anët dhe janë pasqyruar në kujtimet e tij.

Me  vlera të mëdha edukuese janë edhe kujdesi e sjellja e tij, për të krijuar e ruajtur të paprekur e të fuqishme harmoninë familjare.

Veçori e librit që paraqitet është se jo vetëm përmban kujtime të vetë Lames, por shoqërohet e pasurohet edhe me dokumentet zyrtare e shkrime të tjera autentike, që tregojnë se sa i përpiktë ai ka qenë në punën e tij.

Ai u nda nga jeta me merita e vlerësime dhe me krenari të ligjshme, sepse la pas trashëgimtarë të denjë, djemtë Bardhylin e Agronin, dy intelektualë të njohur, nipin e tij Lekën, mjek i devotshëm, si dhe nipër e mbesa të tjerë të arsimuar e të kulturuar.

Në mbyllje të kujtimeve të tij ka shkruar këto fjalë kuptimplote: "O njerëz të mirë! Jetoni jetën me punë dhe dinjitet deri në orët e fundit të saj!", ashtu siç e jetoi dhe e mbylli ai vetë, duke mbetur në kujtesën tonë i paharruar, i respektuar e i nderuar.

Ju faleminderit

                                                                                                                       Ismet ELEZI

PJESË NGA DISKUTIMET DHE VLERËSIMET:

Dilaver Shkurti: Lame Xhama, ia kushtoi tërë jetën e tij, me ndërgjegje të lartë e me pasion, arsimimit të brezit të ri dhe çështjes së Atdheut, motive këto që e kanë shoqëruar tërë jetën.

Prandaj Lame Xhama nuk është vetëm një bir i denjë i Fterrës sonë që e lindi, por është edhe i Përmetit, Konispolit, Gjirokastrës, Delvinës, Sarandës e Kuçit, ku ushtroi veprimtarinë arsimore për 40 vjet, është edhe i gjithë Shqipërisë.

Nuk është e rastit që Lame Xhama është radhitur ndër 100 mësuesit më të shquar të Shqipërisë dhe është përfshirë në enciklopedinë e shumë krahinave të Jugut. Prandaj ne fteriotët jemi kryelartë për të dhe për veprën e tij.

Njerëz me vlera të tilla të veçanta si Lame Xhama nuk harrohen kurrë. Ato mbeten në memorien e Kombit.

            Vullnet Mato: E kam njohur kur isha në shkollën unike në Sarandë në vitin 1950. Te gjithë nxënësit kishin për të respekt të veçantë. Ai ishte tepër korrekt dhe i rreptë. I rreptë edhe me mësuesit, të cilët kishin frikë mos neve nxënësit ankoheshim tek drejtor Lamia për sjelljet e tyre........

Një moment tjetër që ma ka treguar motra ime, Vjollca: Ajo do të martohej dhe duhet të bënte celebrimin, por sipas rregullave, duhej edhe një dëshmitar. Në atë kohë babi im, Remzi Mato, ka qenë i burgosur politik i regjimit, kështu që askujt nuk ia mbante të vente për dëshmitar. Takon rastësisht në rrugë Lame Xhamën, i cili e pa të mërzitur. E ndali e pyeti se çfarë kishte. Vjollca ja tregoi hallin e saj. Mos u mërzit i tha, do të vij unë dëshmitar në gjendjen civile. Dhe shkoi. Kështu motra ime u celebrua dhe dëshmitar  ishte Lame Xhama. Kjo sot ngjan si një gjë shumë e vogël. Por për atë kohë ishte gjë e madhe që mbarte goxha rreziqe.

            Bajram Sadikaj: E mbaj mend Xha Lamen qysh kur isha ende fëmijë, nxënës shkolle. Me kujtohet se më bënte përshtypje, kur gjatë periudhe së verës, një burrë i veshur allafrënga, gati çdo ditë, herë me shokë e herë vetëm bënte shëtitjen e zakonshme xhadesë, vente e vinte nga Qafa e Mehmete gjer tek Perroi i Kanës. Ndalej e këmbente dy llafe me te rriturit, na kthente buzagaz përshëndetjen edhe ne të vegjëlve kur i thoshim "mirë mëngjes^” me një gojë, siç na kish porositur mësues Neimi. Ashtu, buzagaz, të dashur e të qeshur e kujtoj Xha Lamen edhe sot................

Ne vitet e pasçlirimit e njoha akoma më mirë Lamen. Kur ai ishte drejtor i Unikes së Kuçit edhe unë isha me punë atje. Qeshë i ri sa mosha e fëmijës së parë të tij, por ai me mbante afër e me trajtonte si shok të barabarte, dilnim e shëtisnim.............

Ne, fteriotët, siç na çmojnë dhe të tjerët, bëjmë shumë dhe e mbajmë njëri-­tjetrin, ja njohim, ja ruajmë dhe ja nderojmë vlerat gjithë secilit, por ato figura qe u ndrisin vlerat ti ngremë më lartë, t’i vëmë në sergjen që të duken e të mos harrohen. Lame Xhama është njëri prej tyre, ca më tepër se mishëronte shumë kualitete, intelek­tual i formuar, familjar shembullor, burrë e zakoni, aktivist shoqëror, dhe mbi të gjitha njeri i mirë.

            Andromaqi Harito: Unë me siguri jam nxënësja më e hershme e Z. Lame. E kujtoj mire se ai ishte njëkohësisht edhe mësues i tri motrave të mia në Sarandë. Ishte një njeri i veçantë dhe meritoi  tërë jetën respektin dhe nderime nga ish nxënës të tij, por edhe nga i gjithë populli i Sarandës.

Hulusi Hizmo: Figura e drejtorit të shkollës 7- vjeçare "M. Matohiti" në Kuç të  Kurveleshit, zotit Lame Xhama, është diçka e  veçantë, e pa përsëritshme, për mua, nxënësin e atyre viteve në  atë shkollë. Ai njeriu i brishtë, flokëbardhi si bora, gjithmonë i qeshur, edukatori, modeli i intelektualit në ato vite të vështira dhe në atë terren të ashpër, punoi me përkushtim e thjeshtësi, plot dinjitet, me nxënësit dhe popullin të etshëm për dije e përparim; prandaj të terë e adhuronim dhe ishim krenarë  që e kishim drejtor.......

GJUETIA NË FTERRË

Ndër vlerat e veçanta që ka gryka e Fterrës që nga lumi e në male është gjuetia.

Në këtë shkrim, i dashur lexues, qëllimi është të heqim pak stresin dhe të të futim në kujtimet e vegjëlisë sepse çdo fteriot që i vogël dhe gjersa është rritur e është bërë burrë është marruar me gjueti. Dikush me llastik ka vrarë zogj të ndryshëm si barkbardhë, boreshq, mëllënja, cirko, grifsha, etj. Ndokush nga ju ka ngrehur dërrasa në muajt e ftohtë  të dimrit dhe ka zënë qipulla, mëllenja, boresh, thëllëza në behar afër lëmenjve në Qafë të Arrës, në Martez, në Fushë të Zhulit, në Fonicë, në Luk, në Buçe dhe Kurrize.

Të tjerët në behar le të kujtojnë sado pak që në lumin nga Pusi i Taros e gjer në të Veshe kanë peshkuar peshqit e vegjël të lumit por të ëmbël, pra kjo është një gjueti peshku.

Të tjerët le të kujtojnë gjuetinë e bukur të derrit, ndonëse me përpara nuk e hanin mishin e derrit një pjesë e njerëzve por e gjuanin atë.

Fterra është një rezervat i mirë i rritjes së derrit të egër dhe i gjuetisë së tij që në një të afërme të afërt dikujt do t'i bjerë në mendje që ta kultivojë e këtë kafshë të egër ta shtojë dhe ta përdorë si mjet fitimi gjuetinë e kësaj specie.

Në vitet 60' që ka objekt shkrimi, derri ishte shumë i zhvilluar në zonën tonë për vetë kushtet që ishin atëherë, sepse gjuetia bëhej me leje, zona ishte e mbjellë me misër dhe furnizohej vendi me derrat që vinin nga Vënjat e Zhulate, nga lumi i Kuçe e gjetkë.

Në këto vite gjuetinë e bënim të organizuar, kujtojmë në këtë shkrim gjuetarë të shquar si Bastri Dauti, Nexhip Dauti, Haki Dauti, Avni Shkurti, Nevzat Brinja, Çelo Zhupa, Imer Shkurti, Shuquri Sadikaj, Xhevit Zhupa, Nazmi Brinja, Nexhdet Maçi, Çobo Mehmeti etj, të cilët organizonin çdo të diel gjuetinë e derrit. Brezi jonë shkonte pagane duke lëshuar qentë . Gjuetia kryhej në zonën e Brodanit 3-4 prita, në lumin e Çorre, në lumin e Haxhie, në Puse të Taros, në Konjellesh, deri në Hundë të Miut, në Hije të Diellit e deri në Langadhë, te guri i Mertinezhës, në Shullënja, Përroi i Gërbenit, Qafa e Pjetre , Drosh, Gjeshnikosh, etj.

Zonë e mirë gjuetie ka qenë dhe Galishti, Shtogjeza dhe Harapa, Lepushat, Lugshtat, etj. Në këto vende dhe në vende të tjera të cilat vetë ti lexues do t'i kujtosh do të kujtosh dhe veten tënde kur ke gjuajtur dhe të na falësh se nuk të kemi përmendur, sepse gjuetarët në fshat kanë qenë të hershëm sa dhe Fterra, kujtojmë këtu Memo Memi, i cili ka vrarë një ari në Shpatë e kujtojnë të moshuarit. Pra kushdo ka gjuajtur në këtë zonë.

Në vitet e mëvonëshme brezat që erdhën e trashëguan këtë sport si Teno Lona, Dullo. Mehmeti, Felatun Shurti, Dalan Shkurti, Molotov Zhupa, Arjan Shkurti,Tosun Shkurtl, Beshir Zhupa etj, të cilët një pjesë e vashdojnë edhe sot. Ne Vitet 70-80 kjo specie u pakësua shumë sepse u gjuajt pa kriter dhe me lake, edhe në këto vite është e rrallë sepse gjuhet pa kriter. Zona e Fterrës ka dhe dhi të egra të cilat janë më të rralla si dhe ujq dhe shumë nga fteriotët në vite kanë vrarë me këto specie.

Veç kësaj gjuetie zona jonë ka pasur edhe gjuetinë e dhelprës, të kunadhit, të çakallit, të lepurit. Këto bëheshin me leqe dhe me çerqe ( dhokan), sepse lëkurët e tyre kishin vlera të veçanta. Kujtojmë këtu gjuetarë të tillë si Azis Mehmeti, Qerim Dauti, dhe veçanërisht Kapo Gjoni i cili ishte një gjuetar shumë i mirë dhe në gjueti e sipër humbi jetën aksidentalisht, po kështu edhe fteriotë të tjerë.

Të tjerë fteriotë janë shquar edhe për vrasjen e kafshës grabitqare të ujkut.

Zona e Fterrës është e pasur në dimër me pëllumba (fasa) edhe mali ka thëllëza të cilat vitet e fundit janë gjuajtur dhe gjuhen pa kriter, shpend të tjerë të rrallë janë shqiponja, skifteri dhe zogj të tjerë të ndryshëm sipas stinëve.

Gjuetia kryhet me sezone dhe me leje nga Ndërmarrja e Pyjeve.

Edhe një herë objekti i shkrimit është që ai që ka dëgjuar për Fterrën, por nuk ka qenë në Fterrë të njihet me këtë pasuri që ka Fterra dhe ti i dashur fteriot që ke lindur e je rritur në Fterrë, të ta heq pak stresin dhe të të fut në pyllin e bukur, në shtigjet dhe pritat e këtyre kafshëve që kanë ekzistuar dhe ekzistojnë në Fterrë dhe të më falësh që nuk të përmenda edhe ty si gjuetar se bashkë me mua që shkruaj këtë shkrim kemi gjuajtur në pyjet e fshatit tonë.

                                                                                                                      Mynir ZHUPA

NJËQIND ZEJET E TIM ETI

Shumë herë kam gërmuar në thellësinë e viteve, për të gjetur fillesën e themeleve të kujtesës sime. Dhe kujtimi figurativ më i hershëm më ka dalë gjithmonë ajo pamje e fiksuar, kur kam qenë i lidhur në djep përballë dy dritareve të dhomës së zjarrit. Pikërisht, në kohën kur babai shtypte qeramidhe në një havan të madh prej tunxhi. Pastaj pluhurin e kuq që nxirrte nga gjëmimi shurdhues i havanit, e përziente me një pluhur tjetër të bardhë dhe duke e lagur me ujë, shtronte me të pezulet e dritareve. Sipas llogaritjes së viteve, më del se atëherë sapo ishte ndërtuar shtëpia jonë e re dhe unë duhet të kem qenë jo më tepër se një vjeç. Vite më vonë, kur u ngrita në këmbë, kuptova dhe vura re, se shtresat e dritareve kishin ngjyrë të kuqe, krejt ndryshe nga shtresat prej çimentoje të shtëpive të tjera.

Ç’farë nuk i pillte mendja dhe ç’farë nuk i sajonin duart atij njeriu të habitshëm. Kam mendimin e vrojtuar me kujdes në jetë dhe të ngulitur thellë qenies sime, se babai im Remzi Mato, i biri i Xhaferrit dhe i Adiles nga Fterra, ishte ekzemplari më interesant i këtij fshati të vogël rrëzë maleve të Kurveleshit. Me trurin e tij aq kërkues dhe aq gërmues në ustallëqet dhe të fshehta të kësaj bote, ai bënte përpjekje njerëzore tejet të mëdha për të mbijetuar familjarisht me mundësitë vetjake. Duke përdorur për këtë qëllim disa objekte rrethanore dhe sende krejt të rëndomta, për të krijuar prej tyre me mjeshtëri mjete origjinale, me të cilat  mund të plotësoheshin nevojat e shumta të jetesës. Në kushtet kur pajisjet jo vetëm mungonin në treg, por edhe mund të kurseheshin të hollat për investime pasurore më të mëdha. 

Sapo kthehej me biçikletë nga orët e punës si mësues në shkollat e ndryshme ku jepte mësim, babait i hanin duart për punë dhe i lëvrinin gishtat në aq shumë zeje të imta, sa është zor të numërohen të gjitha. Ai qëndiste dhe bënte dantella, më të bukura se ato të grave duarshkathta e të ngeshme për këso punësh. Me shtizat që sajonte prej telave të çadrave të vjetra, bënte çorape dhe triko të leshta për të gjithë pjesëtarët e familjes. Bënte karrige, tavolina dhe mobilie të tjera me dërrasat e thata të nxjerra nga trungjet e arrave. Bënte enë të çdo lloji dhe poçe prej argjili të pjekura në furrën e bukës. Bënte tespije, çibuqe e lodra të ndryshme prej bërthamave të frutave, të cilave u jepte formë e i lëmonte deri në shkëlqimin e tyre të plotë. Bënte krëhra të çdo forme nga brirët e bagëtive e nga pllakat prej alumini të aeroplaneve të rrëzuar gjatë luftës. Duke ua krijuar dhëmbëzat e tyre të shumtë me sharra të imta të sajuara me limë nga zemerekët e orëve të vjetra të tavolinës. Rregullonte orët e të gjithë nevojtarëve të ardhur nga larg, që nga ato të dorës, deri te sahatët e mëdhenj të murit, duke ua zëvendësuar edhe rondelet e konsumuara me disa pajisje tepër të imta. Bënte fotografi të mahnitshme, me forma të shumta dekoracionesh dhe efekte dritëhijesh plot kontraste. Duke e zëvendësuar mungesën e energjisë elektrike të asaj kohe, me hënëzën diellore të mesditës që binte nga oxhaku në vatrën e shtëpisë së errësuar me perde. Një laborator fare i thjeshtë ky, ku realizonte vendosjen e filmit mbi letrën fotografike për tu stampuar dhe zhvilluar brenda atyre pak minutave që mundësonte koha e zhvendosjes së diellit. Për të bërë jo vetëm fotografi cilësore në fshatrat e kandilit, por edhe për të fiksuar kujtime të pavdekshme për shumë njerëz.

Ai ndreqte këpucë të çdo moshe, duke i qepur shollët me spango e duke i mbërthyer me thumba në trekëndëshin e sajuar të një kallëpi metalik. Bënte galloshe të vogla me kopertonat e vjetër të biçikletës, për të ruajtur këpucët e reja të fëmijëve të tij nga gërryerja e çakëllit të rrugëve. Mbathte vetë kalin e ngarkesës me potkonj e thumba hekuri, të bërë me çekiçin e tij në një farkë zjarri të thjeshtë. Thurte kosha të mëdhenj me thupra shelgu, për depozitimin e misrit të vjelur  në arat tona. Bënte koshere dhe mbarështronte bletët, duke përdorur një tymuese në formë borije sëprapthi e një mbrojtëse prej rrjete teli. Sajonte zile e këmborë për bagëtitë e shtëpisë, duke sharruar gëzhojat e mëdha të gjyleve të mbetura nga lufta. Bënte punë të shumta bujqësore, hapte taraca me krahë dhe ngrinte muret mbajtës, duke punuar edhe në piskun e vapës, kur dielli i digjte supet sa i bëheshin plagë. Mbillte, krasiste dhe vadiste me kova pemët frutore në kodrën e bleruar rreth shtëpisë. Duke shfrytëzuar përvojën Miçuriniane, shartonte e krijonte varietete të reja frutash edhe sipas fantazisë tij. Bënte gjithçka mund të bëjë dora e njeriut në kushtet specifike të mjedisit ku jeton. Por një nga bëmat më të mëdha, të shartesës njerëzore me gruan e vet, për të cilën ka meritë të veçantë, është fakti se ai bëri dhjetë fëmijë, nëntë prej të cilëve vegjetuan në jetë me shkathtësi të spikatur, falë trashëgimisë së tij gjenetike. 

Për të gjetur kohën e nevojshme që kërkonin zejet e tij të shumta, ai punonte pothuajse njëzet orë në ditë dhe flinte pak. Punonte me ngulm dhe pas lodhjes, ulej në karrigen e tij të butë, ku i binte mandolinës dhe përkedhelte ndonjë nga  fëmijët e vegjël që i donte marrëzisht.

Në punën si mësues i dalë prej Normales së Elbasanit, ai ishte tepër serioz dhe përdorte një takt pedagogjik të vetin. Me të cilin impononte të mësuarit e vetëdijshëm të nxënësve, duke i vënë ata në sedër edhe nëpërmjet raporteve miqësore me familjet e tyre. Deklamonte tekstet shkollore plot pathos, deri në atë shkallë, sa i bënte nxënësit ta jetonin përmbajtjen emocionalisht. Vizatonte bukur, bënte një bukurshkrim, për ta pasur zili dhe thurte mendime të zgjedhura plot fantazi në të gjitha letrat që u dërgonte të afërmëve dhe miqve të shumtë në largësi. Bënte tabelat e shkollave dhe mjetet mësimore të klasave, me sajime figurash kuptimplota, për të ngulitur nxënien e qëndrueshme te fëmijët e të gjitha niveleve. Ish nxënësit e tij, kudo ku ai ka punuar, nga Kallarati i Labërisë, deri në Markat pranë Çamërisë, tregojnë se u kishte mësuar të sajonin punë dore të shumëllojshme. Të bënin punime prej letre, të qendisnin e të thurnin triko të leshta, të bënin bilbila dhe xumare, fyej dhe cula dyjare, t’i binin mandolinës e të këndonin bukur për atdheun dhe flamurin. Disa nga këto dhunti të tij, të ushtruara me nxënësit, i kemi gjetur edhe në raportet e inspektorëve të arsimit, nga rrethi deri në ministri, të cilët kanë kontrolluar klasat ku jepte mësim dhe e kanë cilësuar si një mësues “Tepër i talentuar e shumë pasionant.”

Me pak fjalë, ky ishte punëtori i palodhur, mjeshtri duarartë dhe intelektuali mendjendritur me zemër të madhe, siç e kanë quajtuar ata që e kanë njohur. Ky ishte i paharruri, Remzi Mato, për të cilin, ish nxënësit e tij edhe sot e kësaj dite shkruajnë e botojnë vjersha për të. Ky ishte i nëpërkëmburi i diktaturës së kaluar, që u burgos për agjitacion e propagandë, se gjoja donte të arratisej në Greqi, për të lënë në vetmi pjellën e tij të shumtë, për të cilën marrosej nga dashuria. Ishte ai që i tha trupit gjykues: “Edhe sikur të më kishin rrëmbyer grekët për hakmarrje, sepse babai im vrau gjashtë kapedanë pushtues të tyre, do të arratisesha andej për të ardhur te nëntë vogëlushët e mi të shtrenjtë që ushqehen vetëm prej duarve të mia.”

            Sikur të mos kishin qenë vitet e burgut, dhe sidomos shkatërrimi policor i objekteve të pronës së vet, sot ne bijtë e tij do të kishim një muze atëror nga më interesantët. Me krijimet e rralla që bënin mendja plot fantazi dhe duart e talentuara të një njeriu me shpirt të paepur dhe me vullnet të papërkulur.

Pra, ky ishte babai im Remzi Mato, i nëpërkëmbur nga sistemi i kaluar, për t’i rrëmbyer pronat dhe i mohuar nga zyrtarët trumykur, vetëm sepse ishte tepër i zoti përballë të paaftëve dhe  injorantëve të pushtetshëm të kohës së vet.

Ky shkrim për të, është vetëm një grusht dheu me farëza lulesh brenda, që unë po hedh sot mbi varrin e tij. Sepse për të treguar bëmat dhe historitë mahnitëse të Remzi Matos, duhen libra të tërë me faqe të shumta.

                                                                        Vullnet MATO

PROFESOR KOFINA

Për ata që nuk janë më midis nesh flitet me shumë super relative. Por për profesor Xhevdet Kofinën, ç’do gjë që mund të thuhet është personalisht reale.

            Vëllai im karizmatik, Ëngjëlli, më ka treguar, midis të tjerash, një anekdotë: “Diku në një zonë kishte vdekur më i humburi i fshatit, por vajtojcat, për inertësi në vajtim thërrisnin: “Ka pas ken ner’ e oxhakut, ner’ e shpisë, ner’ e bajrakut.” Tirada që bëj kërkon domosdoshmërisht të më kuptojnë lexuesit, se në përshtypjet e mia për këtë personalitet brilant nuk ka asgjë të stisur; ç’do konsideratë për të nuk mund të jetë e tepërt.

            Profesor Xhevdet Kofina, i lindur në Fterrë – Sarandë, i edukuar në Normalen e Elbasanit e më pas në universitetin e Vjenës, nip i autoritetit kombëtar – Lazo Kofina i parë, mësues matematike, prind e bashkëfshatar i shkëlqyer, aristokrat me performanca, filozof për nga mendimi, intelektual në sjellje e kompetent në profesion, ishte një pinjoll i pa krahasuar i kofinajve dhe përfaqësuesi më dinjitoz i Fterrës në Vlorë.

            Ky njeri me borsalinë që ecte ngadalë e kokë ulur  dhe me këmbët paksa të kthyera nga brenda, pa e tepruar, u jepte kënaqësi të gjithë vlonjateve që e takonin, pavarësisht nga mosha e formimi, gjë që e meritori edhe dita e vdekjes së tij. Nuk mbahet mend që Vlora të kishte përcjellë në banesën e fundit me aq madhështi e solemnitet sa Xhevdet Kofinën.

            Aftësia e tij për të kuptuar bërthamën e gjërave, realizmi i tij gjenetik, bëri që gjatë periudhës së Luftë Nacionalçlirimtare , me gjithë thirrjet e të gjitha palëve për ta pasur si ikonë propagandistike, tu shmangej mençurish e çuditërisht. Tu shmangej edhe pasojave të paevitueshme – pjellë e kohës.

            Magjia e këtij njeriu bëri që në shkollën Pedagogjike të Vlorës, ku punoi në fundin e karrierës, edhe nxënësi më i dobët ta kalonte me meritë lëndën e vështirë të matematikës. Duket ca paradoksale, por ai e bënte edhe këtë lëndë të vështirë të dukej poezi.

            Në kujtimet e të gjithë atyre që e njihnin nuk lihen në harresë se vishej me shije, që nga kapela, kravata, këmisha, këpucët e kostumi, të cilat ishin të kombinuara bukur. E pa asnjë mëdyshje aty kishte meritën e saj edhe bashkëshortja e tij e mirë dhe e çuditshme – Xhemilja, nëna e tre vajzave të shkëlqyera. Them e çuditshme sepse ajo ishte një bashkëjetesë midis një shkencëtari erudit me një amvisë fteriote fjalëpakë por virtuoze në detyrimin familjar. Dhe kjo nuk mund të quhet  simbiozë, sepse sa ç’ishte i shkëlqyer nëpunësi Xhevdet, aq më tepër ishte virtuoze ishte amvisa, gruaja, nëna dhe fteriotit Xhemile.

            Në njërën nga dhomat e shtëpisë së tij jetoi motra ime, Lulja. Natyrisht që edhe unë e mërzitja shpesh atë. Në kujtesën time është fiksuar kënaqësia kur dajko Xhevdeti hapte derën e dhomës për të na përshëndetur me një mirësi të pa interpretueshme. Nuk ndruhej njeri se mund të krijoheshin shqetësime, sepse ky erudit ishte edhe më zakonor se predikuesit e kanuneve.

            Kur dilte në qytet, shumëkush e ngacmonte për të dëgjuar ndonjë xhevahir . Ndër këto, po përmend një nga më të thjeshtat: Kishte blerë një borsalinë të re dhe komshiu e pyeti:

-“Profesor, sa lekë e ke blerë këtë kapele?” 

-240 lekë, iu përgjigj profesori .

- si shumë janë për një kapele, i tha komshiu.

- po ti, se nuk të kam pyetur, sa lekë i ke blerë këto këpucë?

-240 lekë, ja ktheu komshiu.

- gabim i madh o komshi, i a ktheu profesori, se këmbët nuk vlejnë sa koka.

Të tilla batuta profesor Xhevdeti ka me dhjetëra, ndoshta ndonjëherë, ndokush do ti mbledhë.

            Ky magjistar i fjalës me dhuntinë e rrallë të përgjigjes se aty për atyshme ndikonte në mënyrë hipotetike tek nxënësit, duke injektuar tek ata kulturën dhe etikën e sjelljes si edukator të ardhshëm të brezave. Shumë donin ta imitonin sepse ishte një model. Dhe kur vinte në punë, ishte kënaqësi e çdo nxënësi të merrte të paktën një përshëndetje prej tij. Nuk e teproj të them se ky njeri ishte shumë, shumë më i avancuar se sa koha në të cilën jetoi..

            Në punën e lavdëruar që bën gazeta "Fterra jonë"  për të evidentuar me modesti jetën e bashkëfshatarëve, do të ishte boshllëk i pa tolerueshëm mungesa e disa biografive si e profesor Xhevdet Kofinës. Fatmirësisht, si dhuratë nga Zoti, ne kemi disa të tillë. Të mos shkruash për ta, nuk është modesti.

                                                                               Fatmir DUSHA

MESHTANIA

Shumë vite më parë, e njoha Meshtanen të bijën e Gani Maçit, bashkëshorten e Elham Gjonit. Po kaloja në repartin e tezgjahut të fabrikës së tekstileve të leshta. Në një makinë më tërhoqi vëmendjen një tabelë ku shkruhej: “Prodhohet vetëm me cilësinë e parë - batanije e stofra”. Në makinë punonte një nuse e re. U afrova. Ajo qeshi. E pyeta dhe mu përgjigj, u prezantuam, ama asnjë sekondë nuk i hoqi sytë nga meqiku që punonte me shpejtësi. Në moment mu kujtuan gratë fteriote si nënë Darua, Zerdia, Hatixhja, Hatemja, Zoja, Bejeja, e të tjera që punonin në argali (vegje) qilima  e sixhade që zbukuronin shtëpitë e tyre.

Meshtania kishte fituar dashurinë e respektin e të gjithëve me sjelljen e saj sa sojnike dhe fisnike.  Ajo dinte të dhuronte dashuri . Vitet kalonin, Meshtania bëhet nënë me tre fëmijë, të cilët së bashku me bashkëshortin e saj Elhamin i edukuan, i shkolluan dhe rezultati ishte se vajzat dalloheshin kudo në shkollë e në punë.

Meshtania shpejt u bë specialiste në profesion. Ajo kishte ne repartin e saj disa vajza dhe me dashuri e durim u jepte profesioni i ndihmonte dhe i donte si fëmijët e saj. Në mes të 320 vetëve të repartit vazhdoi në ballë të punës deri sa doli në pension.

Meshtania e jonë sot është bashkëshorte e rrallë, nënë e dashur, gjyshe si në përralla.

                                                                                                          Meliha Shkurti (Lohja)

SI NJË KALORËS FISNIK BETEJASH

(Kushtuar Mësuesit të Popullit Lame Xhama)

Si një kalorës fisnik betejash e si trim luftove,

Por jo me harqe e shpata të kohërave primitive,

Me mendjen e penën tënde betejat ti i fitove

Në ato vite të vështira, në ato vite lufte e stuhie.

Ende pa u rritur mirë dhe akoma pa u burrëruar

Fati i keq, me vështirësitë e jetës e të kohës të ndeshi,

Por etja për liri, për dije, për të punuar e për të mësuar

Asnjëherë në mendjen e në zemrën tënde nuk reshti.

Edhe pse ishe akoma fëmijë e si hyzmeqar ti punoje

Në shpirt e në mëndje kishe vetëm një qëllim,

Shkollën e arsimimin me çdo kusht doje ti vazhdoje.

Se lirinë d~e shkollimin i shikoje si të vetmin shpëtim.

Pasi mbarove shkollën Normale e mësues u emërove

Fillove profesionin e nderuar që aq shumë e deshe,

Me ndërgjegje të lartë e përkushtim kudo punove.

Nxënës, prindër e kolegë i bëre miq, i bëre për vete.

Vitet e luftës, ishin vite të rënda e shumë të vështira

Por kalorësi legjendar nuk e ndalte dot më revanin,

Se Atdheu kërkonte pavarësinë e lirinë e ditë më të mira.

Ndaj ti ja kushtove punën dhe jetën tënde, lirisë së vatanit.

Me mish e me shpirt ju përkushtove luftës për liri

Së bashku me bijtë e bijat më të mira të Kurveleshit,

Punove e luftove me guximin djaloshar e me aq trimëri.

Kalorësi ynë i dijes dhe luftës, që s'ju tremb rrebeshit.

Gjithë jetën tënde shkollës dhe arsimit ja kushtove

Me dhjetëra janë brezat që kanë dalë nga dora jote,

O' mësuesi i thjeshtë, që me aq përkushtim punove

Nxënësit e tu të kujtojnë me respekt, për vite e mote.

Lufta e puna juaj, janë vlerësuar maksimalisht

"Mësues i popullit", ky titull i lart nderi e krenarie,

Kalorësi fisnik i dijes, jeton e do nderohet përjetësisht,

Ky bir i nënë Fterrës , që meritoi e mori vlera pavdekësie.

Nderim e respekt për jetën dhe për veprën tuaj

Për emrin dhe nderin që i fale Fterrës tonë,

Emri Lame Xhama do t'mbetet përjetësisht i paharruar

Fterra dhe fteriotët e tu, kurrë s'do t'ju harrojnë.

                                          Feksor SHKURTI

Tiranë, më 21.03.2009

Takimi i grave fteriote në Tiranë me rastin e festës së 8 marsit

Ideja për organizimin e këtij takimi i lindi Elvira Zhupës. Një javë përpara datës së festës Elvira filloi të bëjë njoftimet me telefon dhe siguroi autobusin dhe lokalin. Nga rruga e Elbasanit ku ishte lënë grumbullimi, autobusi autobusi u nis për në  Mullet. Pjesëmarrja ishte e gjerë, mbi 30 gra e nëna fteriote duke biseduar e duke u çmallur me njëra-tjetrën. Falënderimet dhe urimet e para ishin për organizatoren takimit, për Elvirën. Zemrat dhe tavolina ishin plot, por edhe gëzimi e kënaqësia ishin  plot e përplot.

Në këtë takim  morën pjesë  gra, nëna e vajza të moshave të ndryshme, duke filluar nga Dito Memi, Feraset e Haxho Xhama, Trëndelina Mehmeti, Bukuri Ruka, Zarife Kurupi, Dallandyshe Shkurti, Lule Korkuti, Elvira Zhupa, Didare Memi, motrat,Qamile, Lumturi e Mukades Ruka, Fiqrete Gëdo, Lifo Avreci, Minushe e Vera Haxhiu, Nexhi Brinja se bashku me dy kunatat e saj, Arta Hizmo, Gastere e Aksinja Shkurti, Markelina Kurupi, Ameli  e Pranvera Shkurti, Meribana Memi, Tana Dusha, Alma me dy vajzat e saj, Jonën e Ambra Mehmeti,  Diamanta Dusha, Adriana Shkurti etj.

Urime, trokitje gotash e përshëndetje me njëra tjetrën, shaka, humor e vallëzime plotësonin e ja shtonin më shumë gëzimin kësaj feste të bukur. Filmime e fotografi, recitime poezish e surpriza e bukur që  dërgonte vajza e Nexhmie Çangës (Brinjës) Albana nga Kanadaja mamasë së saj, ja shtuan edhe më shumë bukurinë e kënaqësinë këtij takimi. Mukadesi recitoi poezinë “Ju vajzat e Fterrës  tonë” shkruar nga Feksor Shkurti e cila u prit me duartrokitje e kënaqësi. Humori e imitimet e Gastere Shkurtit plotësuan edhe më mirë atmosferën e krijuar.

Kjo nismë e mirë e grave dhe nënave të komunitetit fteriot këtu në Tiranë, është vazhdim i  traditës së bukur të fteriotëve, do të ishte mirë që të tilla takime të organizohen  edhe në Sarandë, Vlorë, Durrës  e kudo ku jetojnë fteriotët tanë.

Takime të tjera të këtij lloji, shpresojmë që në të ardhmen të jenë më të plota me pjesëmarrje më të gjerë dhe organizimit akoma më  mirë.

Takimi përfundoi  me përqafime e me urimin, - mirë u takofshim në takimin e madh të fteriotëve më 16 gusht në Fterrën tonë të dashur.

       Korresp. i gazetës “Fterra jonë”

Për Nënën

Pisha majëpërkulura e shtatëlarta vështroj,

bredha të gjelbër tek tuk shikoj,

dhe mendja ime fëminore ku s’më fluturon,

ja, verë e bukur dhe pak po afron.

Autobusi gjysmë i mbushur ecën pa ndalim,

majtas e djathtas pemë të zhveshura degët përkulin,

në të dy krahët e rrugës shtëpi kukullash përshëndesin,

zogj të mbledhur tok ushqehen në këtë perëndim të magjishëm Marsi.

Mars, muaj i ëmbël sa më s’ka,

ditën e nënës pres me padurim,

nga thellësia e shpirtit të uroj gëzueshëm:

Gëzuar Festën O Nënë ti gojëmbël!!!

Nënë o Nënë, Ti e shtrenjta Nënë,

larg teje jam, në ëndërr të pashë mbrëmë,

bekimin tënd merrja dhjetëra kilometra larg,

dhe me shqiponjat krenare fluturoja në qiellin pamasë.

Vëllezër e motra, kudo që jeni sot,

ditën e Nënës së shtrenjtë festoni tok,

mblidhuni e ngrini një dolli për duarartën,

të dhembshurën, trimëreshën, bukuroshen syshqiponjë.

Asnjë vjershë thurur për ty nuk mjafton,

asnjë këngë e përmalluar zërit tënd nuk i ngjason,

kjo fjalë e ëmbël mjaltë që e thërrasim Mëmë,

që çdo minutë fërgëllon zemrën e shpirtin tim.

Nënë moj Nënë, ti e shtrenjta Nënë,

në dhé të huaj jam e mendjen prapa e kam lënë,

në kujtime fëminore e hare pafund,

në përralla fantastiko-shkencore e buzëqeshje shumë.

Ndërmend më vjen sikurse tani,

një kurorë e freskët luledelesh e thurur për ty,

për ty lulëkuqe që fushave kuqëlon,

për ty thesar i çmuar që dy sytë e mi verbon.

Bukuria jote s’ka të krahasuar,

mençurinë tënde të gjithë kanë dëshiruar,

e pamposhtur qëndron si një anije në detin plot tallaz,

mirësia jote kufij s’njeh, mes shoqesh gjithmonë Zonjë e rrallë.

TË DUA!

Albana Çanga      7-8 Mars, 2009

PËR NJERIUN E PUNËS, NJERIUN E MIRË

Për baba Haxhi Shkurtin

Dua që të shkruaj,

Për baba Haxhinë,

Njeriun e punës,

Njeriun e mirë.

Lindi dhe u rrit,

Jetim e me halle,

Hizmeqar në fusha,

Bari nëpër male.

Që kur ish fëmijë,

Nëna i mësoi

Të duaj punën,

Njerëzit ti nderojë.

Hodhi trup e bojë,

Gjithë hijeshi,

Lezeti që kish,

I bënte beli.

Ishte burrë i rrallë,

Punëtor, i qetë,

Kur e duaj puna,

Shpatën kish të mprehtë.

Kujt nuk i shkeli,

Në kallo, në herz,

Por as nuk lejoi

Tra prisnin në besë.

Ku ish punë e rëndë,

Radhite në ballë,

Por dhe kur ish dasmë,

Ishte krushk i parë.

Me këngë e me bejte,

Krushqit i nderonte,

Dhe kur kish konflikte,

Dinte ti qetësonte.

Kështu i kish ndodhë,

Me krushqi të parë,

Krushk me Kadri Gjonin

Që ish burrë i rrallë.

Krushqi e përzier,

S’kishte ecur fare,

Por kjo se trazonte,

Krushqinë e madhe.

Ish dhëndër Neziri,

Djalë që lind rrallë,

Ndaj dhe babai ynë

Ish në vend të parë.

Kur dasma filloi,

Pati dhe shqetësime,

Pati dhe romuze,

Pati dhe qëllime.

Por s’u turbullua,

Njeriu me vlerë,

kish dasmë Muslli Gjoni,

që kish mbes Videnë.

Dhe ja nisi këngës,

Me zërin e rrallë,

U drodhën odat,

Të gjithë në paq ranë.

Ai shumë rreshtoi,

Ngriti bejte plot,

Unë sa kisha lindur,

S’i mësova dot.

Por ato që duhen,

Më kanë hedhur rrënjë,

I dinë dhe të tjerë

Dhe më kishin thënë.

Me zënë e bilbilit ai u tha:

“Hani, pini dhe këndoni,

Se jemi tek Muslli Gjoni,

Me qëllime mos qëlloni,

jemi pleksur si rigoni...”

U ndez këngë e valle gjer në sabah.

Nuk kish bërë shkollë,

S’dinte as të shkruan,

Kish nder e moral,

Që kish trashëguar.

Profesor nga bota,

Shkollën përcaktuan,

Si një furrë pjekëse,

Që tavat gatuan.

Por s’ka ndodhur kurrë,

Kungulli në tavë,

Të piqet në furrë,

Bakllava të dalë.

Kështu dhe njeriu,

Bën shkollë e mëson,

Por genin e gjakut,

Kurrë se ndërron.

Lisbona SHKURTI

ÇFARË THONË TË RINJTË NË FACEBOOK?

Të rinjtë fteriote në grupin “Fterra” në Facebook, që tashti numëron mbi 80 vetë, bisedojnë tema nga më të ndryshmet. Këtë radhë kemi kapur vetëm disa biseda që lidhen me takimin në Fterrë më 16 gusht 2009:

Andi Zhupa: Përshëndetje të gjithëve. ...Ju ka marre malli për Fterrën, fteriotët, malin, lumin, ndonjëçikë mish në hell apo ndonjë gjë tjetër? Ju ftoj të diskutojmë për kohën e mënyrën e organizimit të një ngjarje te tille. Gjithë se cili le të japë mendimin e tij kur si qysh edhe tek. E sigurisht që vendi i takimit është Ixori i Fterrës e për këtë nuk ka kontestime besoj.

Ela Elezi: O Andi sivjet është festa që bëhet çdo 5 vjet në gusht, besoj se do bëhet e madhe.

Ne ndoshta duhet të mendojmë çfarë do bëjmë ne të rinjtë, që të mos jemi bashkë me të mëdhenjtë, se ata do kenë programin e tyre. Mua në fakt ma kishte qejfi të bëjmë ndonjë ekskursion diku në mal, të pjekim ndonjë mish, gjëra të vogla si këto: Shpresojmë të dalë diçka e bukur

Andi Zhupa: Ela me sa duket jemi në një mendje. Çështja është se a ka të tjerë me ketë mendje???

Nëse po atëherë hajt të diskutojmë se si do ta organizojmë. Personalisht mendoj që nëse do të arrinim të mblidheshim të organizonim diçka të tillë do dilte diçka shumë e bukur e kjo varet edhe nga dëshira, impenjimi dhe mundësia e secilit.

Orjeta Zhupa: Pooooooooo jam gati dhe unë bashkë me Heraldin (të fejuarin), se dhe ai është gati për këto gjëra. E kujt nuk do ti pëlqente mali. O vemi o s'vemi, në majë të malit do vemi hahahaha.

Eniana Shkurti: (Itali) Sa mirë... lumi ju që keni mundësinë të jeni aty... mendimi i Elës më duket fantastik, mundohuni ta organizoni e ta realizoni, unë fatkeqësisht nuk mund të jem për arsye pune, uff...

Elton Malaj: (Italy) Unë do bëj ç'është e mundur që të jem... Po ama kam nevojë të di datën e saktë, di që ne të "diasporës" ( i kam pasur gjithmonë qejf fjalët e mëdha, ha ha ha... kemi bërë kërkesë të bëhet rreth datës 15. Kështu lexova në gazetën “Fterra jonë” nga Pajtua.

Ermal Dauti:  Më pëlqeu ideja, po nuk do ishte më mirë të shkonim te ''pishina Pusi i Taros'' të bënim dhe njëçik plazh derisa të piqej mishi!!!

Eniana Shkurti: (Italy) TAKIMI I FTERRIOTEVE NE VERE U CAKTUA NE 15 GUSHT 2009 (dite e djele)

SERJANI I DHËMSUR, BUJAR  E  ZEMËRMADH

Duke udhëtuar një dit pushimi drejt Durrësit, më lindi mendimi se aty kemi disa familje fteriote që banojnë prej vitesh dhe se  ja vlente të bënim një vizitë pikërisht në familjen e Serjan Dhulit.  Qëllimi ishte i dyfishtë, të takoheshim,  por edhe  të mund të realizonim një intervistë të thjeshtë për gazetën Fterra Jonë.

Sa na pa tek dera e shtëpisë, gati fluturoi nga gëzimi e kënaqësia dhe pasi bëmë përqafimet e përshëndetjet e rastit me të dhe me Bukurinë, si me marifet dolëm në temën që kishim paramenduar.

E filluam nga kujtimet e nga mbresat tij në vitet e fëmijërisë, për të cilat Serjani me shumë nostalgji  na tregon;

-Fëmijëria jonë si për  të gjithë fteriotët në ato vite, ka qenë mjaft e vështirë, por veçanërisht për ne që jemi rritur në Langadhë, vështirësitë e vuajtjet kanë qenë më të mëdha. Duke qenë të veçuar nga fshati e në buzë të rrugës automobilistike, si gjatë luftës Italo-Greke dhe më vonë, asaj Nacionalçlirimtare,  na është  djegur shtëpia disa herë dhe familja jonë është  detyruar të banojë për shumë kohë në shpella e në kasolle. Duke qenë shumë fëmijë, kushtet e vështira ekonomike dhe fukarallëku i kohës, na kanë shoqëruar gjatë gjithë fëmijërisë sonë. Këto vështirësi e halle, më shumë i ndjenin dhe i përballonin prindërit tanë. Bulmet kishim sepse kishim bagëti, por buka  më shumë na mungonte dhe e hanim me racione të vogla që na i priste nëna. Pasi na ushqenin ne fëmijët, shpesh herë ata vet binin për të fjetur pa ngrënë darkë. Është kjo arsyeja që mua më është bërë si zakon që pasi hamë ushqim, unë mbledh thërrimet e mbetura mbi  tavolinë dhe  i  ha, jo se nuk ngopem, por vlerësoj  e kujtoj bukën e gojës e cila në ato vite të vështira na ka munguar. Fëmijët e mi e brezi i sotëm në përgjithësi e kanë të vështirë që ta kuptojë e besojë “legjendën” e mungesës së bukës së misërt.

Më kujtohet se gjatë luftës babain e morën partizan ku qëndroi për pesë muaj, por me ndërhyrjen e Hiqmet Dushës, duke qenë se ishim shumë fëmijë e me fukarallëk të madh, babin e kthyen përsëri në shtëpi. Nuk e them për tu mburrur, se unë i kam shumë inat mburravecët, por me gjithë fukarallëkun e hallet që kishim, mbaj mend se Shuqo Qiqja e Mustafa Matohiti dërgonin  në shtëpinë tonë  partizanë për ti furnizuar me ushqime e me ç’të kishim mundësi, por edhe për t’u mjekuar dhe nënë Shemua, bënte të pamundurën që të mos i niste pa gjë, sido që e kishim hallin për vete. Unë kam qenë në moshën 8-9 vjeç dhe drejtuesit e lëvizjes Nacionalçlirimtare të zonës si Mustafa Matohiti, Memo Metua, Hiqmet Dusha, Safet Memi etj. më jepnin letra për t’i çuar nga Langadha në Fterrë tek Shuqua ose në Çorraj dhe unë e bëja me shumë dëshirë dhe i zbatoja porositë e tyre pa e  ditur e kuptuar mirë rëndësinë, përgjegjësinë, por edhe rrezikun e atyre veprimeve.

- Po lidhur me  arsimimin tuaj dhe punën, ç’far mund të na thoni ?

Pas çlirimit, fillova shkollën në Fterrë dhe klasën e parë e të dytë i kam bërë me mësues Hiqmetin, ndërsa të tretën të katërtën me mësues  Neim Zanin. Shkollën 7 vjeçare e kam bërë në Kuç, ku shkonim e ktheheshim bashkë me shumë fteriot të tjerë, por kam qëndruar shumë kohë edhe në shtëpinë e xha Qazos e të tetos time Hases, të cilët në ato vite banonin në Kuç. Në vitin 1950  kam shkuar në aksion në hekurudhë ku kam punuar në tunelin e Rrogozhinës dhe prej andej më dërguan në shkollën dy vjeçare në teknikumin elektromekanik në Tiranë. Më vonë përfundova universitetin pa shkëputje nga puna në degën e elektronikës, si  dhe kam bërë edhe shkollën e partisë që bëhej në ato vite.

Ne vitin 1951 kam filluar punën për herë të parë në ish kombinatin e drurit në Elbasan, pastaj kam punuar për tre vjet në uzinën e naftës në Cërrik dhe në vitin 1954 shkova ushtar në repartin e mbrojtjes bregdetare në Durrës. Pa mbaruar ushtrinë më dërgoi shteti në Rusi në Leningrad, ku studiova për radiolokacion për dy vjet dhe më 1957 u ktheva  përsëri në repartin e mbrojtjes bregdetare në Durrës. Në punë kam qenë korrekt, i drejt  dhe i ndërgjegjshëm, jam vlerësuar me tituj e dekorata të ndryshme deri sa dola në pension në vitin 1992.  Për të qenë i sinqertë, bashkë me të mirat e rezultatet që kam pasur në punë e në detyrat që kam kryer, njëkohësisht kam pasur edhe probleme e përplasje sidomos me eprorët e instancave të larta të ushtrisë. Kam pasur edhe pasoja, por nuk jam pishman, sepse gjatë gjithë jetës time i kam urryer gënjeshtrat, demagogjinë, servilët e imoralët dhe njerëzit pa karakter.

Për të vazhduar më tej bisedën, i kërkuam të na  tregonte diçka edhe  për familjen e fëmijët tyre.

-Familja e fëmijët janë gjëja më e shtrenjtë në jetën e njeriut. Së bashku me Bukurinë,  zoti e fati na kanë falur katër fëmijë, Kreshnikun, Alfredin, Anilën dhe Aleksandërin.  Edhe pse tani janë rritur e secili ka familjen e vet,  mendjen e shpirtin, si çdo prind, e kemi tek ata. Jemi krenar e të kënaqur sepse e shikojmë që ata janë bërë të mbarë e të mirë dhe për neve bëjnë shumë. Në veçanti vajza jonë, Anila, e cila megjithëse jeton larg në Itali, mendjen e shpirtin i ka këtu tek ne, dhe na i ka krijuar të gjitha kushtet për të jetuar sa më mirë, por edhe djemtë kujdesen në mënyrë të veçantë e bëjnë të pamundurën që neve të mos  na mungojë asgjë.

Lidhur me vëllezërit e motrat, duke qenë se kam qenë vëllai i madh, nga dëshira e dashuria që kam pasur e kam për ta, por edhe për të ndihmuar prindërit e mi të paharruar e aq të vuajtur, jam përpjekur që të rriten e  shkollohen dhe të dalin në jetë me më pak halle e vështirësi se sa kam kaluar unë. Jam i kënaqur dhe i respektuar shumë edhe nga bashkëshortja ime Bukuria, e cila i ka trajtuar e rritur njësoj si fëmijët e saj dhe duhet thënë se për këtë problem kjo ka një meritë të veçantë. Megjithëse kishim shumë fëmijë, ishim ngushtë me shtëpi dhe me ekonomi, duke filluar nga Pellati, Uzedini, Burbuqja e Meridjana, bile edhe deri tek nipërit e mbesat e mia e të Bukurisë, shtëpinë tonë e kanë pasur strehë dhe kujdesi e përkushtimi jonë nuk ju ka munguar deri sa kanë dalë në jetë. Unë jam i lumtur për këtë, por edhe ata na janë mirënjohës dhe e vlerësojnë e na respektojnë shumë. Kam gjithmonë  merak, dashuri e dhembshuri të veçantë për motrat dhe vëllezërit e mi, por sidomos tani që na kanë lënë edhe babai e nëna, kjo lidhje bëhet edhe më e fortë.

-Nuk na the ndonjë përshtypje, mbresë apo kujtim për Fterrën e për gazetën, e pyesim Serjanin

Eh, Fterra ! Ta dish ti mor Feksor se sa dashuri, mall e kujtime kam… sa nuk ti tregoj dot të gjitha. Kam shumë kujtime sidomos nga fëmijëria ime. Kujtoj me shumë mall e dhimbje kushëririn, shokun e vëllanë tim të pa harruar Kajtaz Dhulin me të cilin jemi rritur së bashku. Kujtoj Langadhën tonë, Fterrën e dashur, Vijën e Pale, Shkollën e Fterrës, kujtoj e kam mall edhe për gurët e burimet e Fterrës. Kujtoj gjithashtu edhe familjet  e miqtë tanë nga Çorraj që jetonin afër nesh, si psh. familjen e Veshajve, Vasilin, Jorgon, Qeskon, e Janaqin të cilët nuk jetojnë më. Kujtoj gjithashtu Foto Kurrën e  Anesti Zhupën me të cilët kemi pasur lidhje e miqësi. Kam shumë mall e respekt për të gjithë fteriotët tanë dhe dua ti përshëndes e ti përqafoj të gjithë kudo janë. Shiko këtu, unë e them me bindje, por e kam edhe të provuar në jetë, se nuk ka fteriot të lig e të poshtër. Fteriotët janë njerëz të mirë, të urtë të respektueshëm, të thjeshtë, të arsimuar, të dashur, shumë miqësor e mikpritës. Unë nuk kam dëgjuar asnjëherë që ndonjë  fteriot të ketë bërë keq, të jetë sjellë keq apo të ketë bërë poshtërsi. Këtë nuk e them vetëm unë, por ma kanë thënë dhe e kam dëgjuar edhe nga shumë njerëz, miq e dashamirë, shokë e miq, bile edhe nga të panjohur.

Fteriotët e mi të dashur i dua shumë dhe i përshëndes nga zemra, në veçanti, Safet Memin, Hismet Elezin, Dilaver Shkurtin, Halil Hizmon, Hamza Memin, Rait Brahon, Besim Elezin, , Lutfi Dushën, Bardhyl Xhamën, Rexho Kurupin, Sami Kofinën, Muzafer Korkutin, Agron Xhamën, Halit  Zhupën, Guro Zenelin, Lek Xhamën, Dusho Dushën, Pestrovën e Vexhi Gjonin, si dhe të gjithë fteriotët kudo ku jetojnë e punojnë, dhe të më falin që nuk i përmend emër për emër. Kur marr në dorë gazetën, kënaqem jashtë mase dhe e lexoj disa herë.  Edhe kur kam qenë në Itali tek fëmijët, gazeta më ka ardhur atje dhe më ka çmallur e më ka kënaqur, sepse më duket sikur mi sjell Fterrën e fteriotët pranë. Uroj që gazeta të vazhdojë kështu, të flas e të shkruaj mirë, thjesht e bukur për Fterrën e fteriotët, dhe të ketë vazhdimësi e jetë të gjatë.

Ja pra, ky është portreti i Serjanit, një njeri i thjesht, i ndershëm, i qeshur,  i dashur e i  dhembshur, shumë bujar e me zemër të madhe,  i  sinqertë e patriot, me karakter të fort burrëror dhe mjaft i komunikueshëm. Këto veti e cilësi të tij  konstatohen lehtë, porsa ta takosh e të hysh në bisedë me të.

Të vjen mirë e kënaqesh kur takohesh me një fteriot të tillë si Serjani  i dashur dhe i respektuar. Por njëkohësisht të vjen keq kur vjen momenti që të ndahesh prej tij. Kjo është vetëm ndarje fizike, sepse shpirtërisht, Serjani është me të gjithë ne fteriotët dhe ne jemi afër Serjanit. I urojmë shëndet të mirë, jetë të gjatë, dhe gaz e gëzime për familjen dhe fëmijët e tij të mrekullueshëm.

                                                                                                                 Feksor SHKURTI